به گزارش پایگاه خبری بازرگانان ایران ،از طریق انتشار صکوک می توان نقدینگی موجود در جامعه «سپرده های مردم» را به صورت مستقیم به سمت تولید هدایت کرد، زیرا در این سازوکار بنگاه تولیدی به طور مستقیم با سرمایهنا، گذاران «مردم» تعامل دارد.
سهم اندک تامین مالی از مسیر بازار سرمایه
ارزیابی های مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد که در اقتصاد ایران حجم تامین مالی بنگاه ها از مسیر بازار سرمایه در مقایسه با اخذ تسهیلات از شبکه بانکی بسیار ناچیز است و درواقع از این ظرفیت مهم استفاده نمی شود که این اتفاق نشان می دهد چالش هایی در مسیر تأمین مالی از طریق انتشار صکوک در بازار سرمایه وجود دارد.
اعمال برخی نرخ ها ازسوی بانک مرکزی و سازمان بورس باعث شده است که فروش این اوراق در بازار اولیه دشوار شده و هزینه های متعهد پذیرنویسی و بازارگردانی افزایش یابد که منجر به افزایش هزینه تمام شده تامین مالی برای بنگاه می شود و البته توزیع منافع مالی میان شرکت های تأمین سرمایه و سرمایه گذاران «حقیقی و حقوقی» را غیرشفاف می کند.
از سوی دیگر عدم آشنایی فعالان اقتصادی با صکوک و پیچیدگی های آن و البته تعدد مراحل اخذ مجوز انتشار و در نهایت فرایند طولانی تایید رکن ضامن صکوک با ضمانت بانکی توسط بانک مرکزی، منجر به افزایش هزینه های مبادلاتی انتشار صکوک برای بنگاه ها شده است.
اصلاح نحوه مداخله نهادهای تنظیم گر
بر این اساس، اصلاح نحوه مداخله نهادهای تنظیم گر درخصوص نرخ های صکوک در راستای تناسب بیشتر این نرخ ها با شرایط بازار، الزام به ارائه رتبه اعتباری صکوک و رتبه اعتباری بنگاه ها توسط موسسات رتبه بندی در بازار سرمایه، امکان انتشار صکوک بدون کوپن همچون اسناد خزانه برای بنگاه ها و در نهایت تلاش برای کاهش زمان رویه های اداری و اجرایی انتشار صکوک می تواند رغبت بنگاه ها و سرمایه گذاران برای استفاده از این سازوکار را افزایش دهد.
پیشروی بنگاه های اقتصادی برای تامین مالی
یکی از راه های پیشروی بنگاه های اقتصادی برای تامین مالی، استفاده از ابزارهای موجود در بازار سرمایه است. انتشار سهام جدید و اوراق مالی دو ابزاری است که بنگاه ها برای تامین مالی از بازار سرمایه می توانند استفاده کنند. تامین مالی از طریق انتشار اوراق مالی «صکوک» در سال های اخیر مورد توجه بنگاه ها در ایران قرار گرفته است.
در حال حاضر باتوجه به شرایط مالی بانک ها و موسسات اعتباری، تسهیلات دهی به بنگاه ها با دشواری صورت می گیرد. ازسوی دیگر تقاضای بنگاه ها نیز به واسطه افزایش هزینه های ناشی از افزایش نرخ ارز و افزایش سطح قیمت ها به ویژه برای تامین سرمایه در گردش افزایش یافته است. در این شرایط تامین مالی از طریق انتشار صکوک در بازار سرمایه می تواند سازوکاری مناسب برای تامین مالی بنگاه ها محسوب شود.
مقایسه تامین مالی از طریق بازار سرمایه و شبکه بانکی
بازار سرمایه و شبکه بانکی دو بازار مهم و رسمی به منظور تامین مالی بنگاه های اقتصادی هستند. تامین مالی از طریق شبکه بانکی در قالب تسهیلات، ذیل عقود مشخص فقهی صورت می پذیرد و طبق قانون عملیات بانکی بدون ربا، عقود مشارکت حقوقی، مشارکت مدنی، جعاله، اجاره به شرط تملیک، مضاربه، فروش اقساطی و… بدین منظور طراحی شده است. به طور معمول، مدت زمان «سررسید» تسهیلات برای بنگاه ها کوتاه مدت «حداکثر یکسال» است و البته در سررسید می توانند امهال کنند.
استفاده از عقود فقهی
انتشار صکوک در بازار سرمایه نیز ذیل عقود فقهی صورت می پذیرد؛ بانی اوراق «بنگاه متقاضی تامین مالی» پس از تایید انتشار اوراق توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، ذیل عقد مورد استفاده، از طریق ناشر اوراق «نهاد واسط» دارایی های مبنای انتشار صکوک را به سرمایه گذاران منتقل می کند و در مقابل، منابع مالی سرمایه گذاران به بانی انتقال می یابد.
اوراق پس از پذیره نویسی، در بازار ثانویه معامله می شود و در فواصل زمانی مشخص، سود اوراق پرداخت می شود و در نهایت در سررسید؛ اصل و باقیمانده سود اوراق «آخرین کوپن اوراق» به دارندگان اوراق پرداخت می شود و دارایی های مبنای انتشار اوراق، نیز توسط ناشر به بانی منتقل می شود.
مزیت ها و معایب تامین مالی از طریق شبکه بانکی و بازار سرمایه
در میان انواع مزیت ها و معایب تامین مالی از طریق شبکه بانکی و بازار سرمایه، هزینه های تامین مالی و زمان دسترسی از مؤلفه های مهم تصمیم گیری بنگاه ها پیرامون بهره گیری از بازار پول و سرمایه هستند. در واقع؛ چنانچه هزینه تامین مالی بنگاه ها در یکی از دو بازار سرمایه «انواع اوراق بهادار اسلامی» و شبکه بانکی «دریافت تسهیلات بانکی» کمتر باشد، توجه بنگاه به آن بازار خواهد بود.
تامین مالی در شبکه بانکی
حجم کل تسهیلات پرداختی بانک ها در سال ۹۷ به بخش های اقتصادی حدود ۷۷۳ هزار میلیارد تومان بوده است که در مقایسه با دوره قبل «سال ۹۶» حدود ۲۶ درصد «معادل ۱۶۰ هزار میلیارد تومان» افزایش داشته است.
با توجه به افزایش نرخ تورم و هزینه های بنگاه ها، چنانچه این میزان از تسهیلات دهی را با شاخص های قیمت تولیدکننده تعدیل کنیم، عملاً نرخ رشد واقعی تسهیلات در سال ۹۷ نسبت به سال گذشته حدود ۴۱ درصد کاهش یافته است.
از کل تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در سال ۹۷، سهم تسهیلات اعطایی به بنگاه ها «به غیر از سرفصل تسهیلات مسکن و سایر» در سال ۹۷ مبلغ حدود ۶۰۷ هزار میلیارد تومان معادل ۷۸ درصد کل تسهیلات پرداختی بوده است که حجم زیادی از تسهیلات اعطایی توسط شبکه بانکی از نوع امهال «تمدید تسهیلات غیرجاری» بوده و درواقع، جریان نقدی تازهای وارد بنگاه و بخش واقعی اقتصاد نشده است.
حجم تسهیلات اعطایی و حوزه های
جدول زیر حجم تسهیلات اعطایی و حوزه های آن را نشان می دهد. مطابق با جدول، اگرچه حجم تسهیلات اعطایی به بنگاه ها رشد ۲۴ درصد داشته است «۱۱۹ هزار میلیارد تومان»، اما رشد واقعی تسهیلات اعطایی «تعدیل یافته با شاخص قیمت های تولیدکننده» به بنگاه حدود ۱۵ درصد کاهش داشته است.
نرخ رسمی تامین مالی در شبکه بانکی در سال ۹۷ برابر با ۱۸ درصد بوده که شواهد نشان می دهد که بانک ها به طرق مختلف مثل الزام به مسدود کردن بخشی از تسهیلات یا الزام به سپرده گذاری و… عملاً هزینه تمام شده تسهیلات بانکی را برای بنگاه ها افزایش دادهاند.
تامین مالی در بازار سرمایه
بازار سرمایه سازوکار دیگر تامین مالی است که در آن دولت و بنگاه ها با انتشار اوراق بهادار به تجهیزمنابع مالی اقدام می کنند و نیازهای مالی و سرمایه ای خود را تامین می کنند. نقش اصلی بازار سرمایه، تامین مالی بنگاه ها از طریق انتشار سهام و افزایش سرمایه است. در کنار بازار اوراق سهام، اوراق مالی اسلامی نیز که سررسید بلندمدت تری نسبت به تسهیلات بانکی دارند، در بازار سرمایه انتشار یافته و مورد معامله قرار می گیرد.
حجم اوراق مالی اسلامی در بازار سرمایه طی سالیان گذشته افزایش یافته است و علاوه بر بنگاه ها که به انتشار صکوک اقدام می کنند، دولت، وزارتخانه ها و شرکت های دولتی نیز به انتشار اوراق مالی اسلامی «مطابق با اقتضائات شرعی» می پردازند.
اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت و اوراق منفعت نمونه هایی از اوراق بهاداری است که دولت و وزارتخانه ها به منظور تامین کسری منابع مالی خود در سال های اخیر منتشر کرده اند.
جدول زیر میزان انتشار اوراق مالی اسلامی دولتی در سال ۹۶ و ۹۷ را نشان می دهد.
طبق جدول بالا، در سال ۹۷ مجموع ارزش اسمی مالی اسلامی دولتی منتشر شده نسبت به سال ۹۶ حدود ۳۰ درصد کاهش و ارزش واقعی «تعدیل شده با شاخص قیمت ها» آن حدود ۵۱ درصد کاهش داشته است.
همچنین نرخ سود انتشار اسناد خزانه و صکوک در جدول زیر آمده است.
انواع صکوک منتشره توسط بنگاه ها
بنگاه ها می توانند انواع مختلفی از صکوک را منتشر کنند. صکوک اجاره، مرابحه، منفعت، جعاله، استصناع، سلف، اوراق رهنی و اوراق مشارکت، اوراق مالی اسلامی است که دستورالعمل های انتشار آن توسط سازمان بورس و اوراق بهادار ابلاغ شده است و بنگاه ها می توانند برحسب موضوع تامین مالی و شرایط بنگاه، به این روش ها تامین مالی کنند. صکوک اجاره و مرابحه بیشترین فراوانی انتشار را در سالیان گذشته داشته که عمدتاً هدف از انتشار صکوک توسط بنگاه ها، تامین سرمایه در گردش بنگاه است.
منبع :ایبنا
- افسانه رشیدی
- کد خبر 13542
- بدون نظر
- پرینت
