مرور وضعیت حاکم بر نماگر تولید در کارگاه‌های صنعتی کشور که از پاییز۹۷روبه افزایش گذاشته بود، نشان می‌دهد این شاخص پس از آنکه در زمستان سال گذشته به بالاترین سطح خود از ابتدای فصل اول۱۳۹۷ رسیده، در بهار امسال متوقف شده و در مسیری معکوس به نرخ ۶/ ۹۶ عقب نشست. گزارش اولیه بانک مرکزی مشخص نکرده است که این افت در تولید به دلیل افول کدام یک از صنایع بوده یا چه عواملی در کاهش دو واحدی شاخص تولید کارگاه‌های صنعتی بزرگ مقصر بوده‌اند. با این حال برخی گمانه‌زنی‌ها از احتمال تاثیر چند صنعت خاص بر شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی حکایت دارد. برای نمونه مشکلات موجود پیش روی صنایع غذایی، صنعت خودرو و وسایل نقلیه، فرآورده‌های نفتی و کک در کنار صنایع پوشاک و کاغذ باعث شده تا این ۶ بخش در زمره کاندیداهای اصلی تاثیرگذاری منفی روی شاخص تولید در کارگاه‌های صنعتی بزرگ باشند.
مرور اطلاعات گزارش‌های قبلی این شاخص نشان می‌دهد ۳۳ صنعت و رشته تولیدی مختلف در چارچوبی مشخص ترکیب شده و وضعیت تولید صنایع بزرگ مقیاس را که بیش از ۱۰۰ نفر کارکن دارند، بررسی می‌کند. در عین حال با وزن‌دهی به هریک از صنایعی که در این شاخص گنجانده شده‌اند، تصویری از وضعیت تولید در بنگاه‌های بزرگ صنعتی ایجاد می‌شود.
«تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات»، «مبلمان»، «ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر»، «پوشاک، به جز پوشاک از پوست خزدار»، «محصولات ساخته شده از فلز، به جزماشین‌آلات و تجهیزات»، «داروها و فرآورده‌های دارویی شیمیایی و گیاهی»، «ماشین‌آلات مولد و انتقال نیروی برق و دستگاه‌های برقی»، «سایر وسایل نقلیه»، «محصولات لاستیکی و پلاستیکی»، «کاغـذ و محصولات کاغـذی»، «مواد و محصولات شیمیایی»، «محصولات کانی غیرفلزی»، «سایر مصنوعات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر»، «چوب، محصولات چوبی و چوب پنبه‌ای»، «فرآورده‌های نفتی و کک»، «محصولات رایانه‌ای، الکترونیکی و نوری»، «چرم و مصـنوعات چرمی نظیرکیف، کفش، چمدان و…»، «وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم‌تریلر»، «موادغذایی»، «منسوجات»، «انواع آشامیدنی‌ها»، «فلزات اسـاســـی» و «انتشار و چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط شده» از مهمترین بخش‌هایی به‌شمار می‌روند که در شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی دخیل هستند.
در عین‌حال مهمترین وزن در این شاخص ابتدا به صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، سپس صنایع تولید فلزات اساسی، صنایع خودرو و نیز صنایع غذایی مربوط می‌شود. این بخش‌ها که عموما بیشترین درآمد صادراتی را وارد کشور می‌کنند، بیشترین حجم از سرمایه در گردش را از بخش‌های بانکی مطالبه می‌کنند و نیز سطح بالایی از اشتغال را برای اقتصاد ایران به همراه می‌آورند، در دوره برجام و به دلیل گشایش‌های سیاسی اقتصادی ناشی از این قرارداد وضعیت بسیار بهتری به نسبت دوره‌های پیش از بهار ۱۳۹۵ پیدا کرده‌اند. با این همه بازگشت دوباره تحریم‌ها به صحنه اقتصاد ایران و فشارهای ناشی از سیاست‌گذاری اقتصادی از دو بخش به افول سطح تولید در این صنایع منجر شده است.
این شاخص که در پاییز ۱۳۹۴ در محدوده عدد ۹۲ قرار داشته، بنابر گزارش بانک مرکزی، طی ۵سال اخیر روندی سینوسی را طی کرده است. شاخص ابتدا با گشایش ناشی از برجام و تحولات اقتصادی دیگر خود را طی سه فصل به محدوده ۱۰۷ واحد رسانده و بعد با ۸ تا ۹ واحد افول در تابستان ۱۳۹۵، دوباره طی سه فصل خود را به سطح ۱۱۴ واحد در تابستان ۱۳۹۶ رسانده است. براین مبنا سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۶ دوره‌ای توام با فراز و فرود با شاخص تولید کارگاه‌های صنعتی بزرگ بوده است. در این دوره فراز و فرود صنایع پتروشیمی، خودرو، فلزات، پوشاک، دارو و فرآورده‌های نفتی از مهمترین دلایل سینوسی شدن شاخص تولید کارگاه‌های صنعتی بزرگ بوده است.
اما پس از این دوره، شاخص با ظهور نخستین نشانه‌ها از بازگشت تحریم‌های ناشی از روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ تغییر مسیر داد و طی یک فصل، در بهار ۱۳۹۷ به سطح ۹/ ۹۸ واحد تنزل پیدا کرده است. شاخص اما در تابستان ۱۳۹۷ روندی متفاوت را در پیش گرفته و تا سطح ۱۰۳ واحد رشد کرده است. با رسمی شدن اعمال تحریم‌های آمریکا، اما شاخص طی پاییز ۹۷ با حدود ۹ واحد افت به یکی از کمترین مقادیر خود در ۵ سال اخیر یعنی عدد ۹۴ عقب نشسته است. پس از این فراز و فرود کوتاه، اما شاخص در روندی آرام و صعودی طی ۵ فصل تا زمستان ۱۳۹۸ خود را احیا کرده و عدد ۹/ ۱۰۴ واحد را پشت سر گذاشته است. در بهار ۱۳۹۹ اما آمار و ارقام گویای افول جدی شاخص بوده است. به نظر می‌رسد از آنجا که روند کلی حاکم بر بخش‌های تولید کشور طی فصل تابستان و دوماهه ابتدایی پاییز بهبود پیدا کرده، احتمالا شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور در گزارش‌های بعدی بانک مرکزی و اتاق تهران دوباره روندی صعودی را تجربه کند. اما تا آن زمان فعلا باید گفت شاخص به محدوده کلی خود در بهار ۹۷ بازگشته است.
