پایگاه خبری بازرگانان ایران: تحلیل بازار کاغذ و مقوا در چنین شرایطی بسیار مهم و قابل توجه است. این مهم که خط سیر تولید تا فروش مصرف کننده به چه شکلی تنظیم شده و ما در جهان و همچنین ایران در چه نقطه ای از این مسیر تغییر و تحول ایستاده ایم را باید مورد توجه جدی قرار داد. حال باید دید تصمیم درست در رویارویی با این حوادث در بازار کاغذ و مقوا چیست؟ علیرضا کاغذیان، عضو سابق هیات مدیره انجمن واردکنندگان کاغذ، مقوا و فراورده های سلولزی از تجار کاغذ در گفت و گویی با پایگاه خبری بازرگانان ایران مسیر تغییر و تحول بازار کاغذ از ابتدای شکل گیری بیماری کرونا در جهان را تحلیل و بررسی کرده است. مشروح این گفت و گو را با هم می خوانیم.
تغییر و تحول در جریان بازار کاغذ از چه زمانی آغاز شد و دلیل اصلی این تغییر و تحول چیست؟
دسامبر ۲۰۱۹ و ژانویه سال ۲۰۲۰ با آغاز کرونا در چین هیچ کشوری این ذهنیت را نداشت که این ویروس به این اندازه در جهان گسترش پیدا کند و جهان را اینچنین تحت تاثیر خود قرار دهد. باید توجه داشت که چین یکی از بزگترین تولیدکنندگان محصولات سلولزی در جهان است. با توجه به اینکه تولید مواد سلولزی ۱۰۰% وابسته به خمیر و یا آخال (ضایعات) است تغییر و تحول در این بازار بعد از آغاز کرونا در چین به آهستگی آغاز شد.
در این شرایط موقعیت چین ناامن به نظر می رسید و فروشندگان خارجی و کشتی رانی ها حاضر نبودند به این کشور وارد شوند. همین موضوع موجب افزایش قیمت ها درون بازار چین شده ومتعاقبا و موقتا سبب کاهش قیمت خمیر و آخال در بازارهای بین المللی گردید. همچنین تجارت و خرید فروش در چین به واسطه آغاز کرونا در این کشور با تغییرانی مواجه شد. اهمیت چین در بازار جهانی تا جایی است که میزان معاملات چین بر عرضه و تقاضای جهانی مواد سلولزی اثری جدی دارد. در ادامه این روند در ماه بهمن و اسفند گسترش ویروس کرونا تبدیل به پاندمی جهانی شد و همین موضوع تجارت بین الملل را تحت تاثیر قرار داد. به همان میزان که گسترش ویروس کرونا سرعت داشت، تغییر روند تجارت نیز دستخوش تغییر شد.
در همین شرایط تعادل تجارت جهانی دچار اختلال شد. ویروس در حال گسترش بود و یکی از راه های جلوگیری از گسترش آن تعطیلی مراکز عمومی و آغاز قرنطینه بود. همین تصمیم موجب شد طی ۴ تا ۵ هفته گذشته در نیم کره شمالی و جنوبی مدارس و دانشگاه ها تعطیل شوند. حال آنکه تعطیلی مدارس و دانشگاه ها به معنی کاهش مستقیم مصرف کاغذ چاپ و تحریر و کپی بود. از همین رو از ابتدای این تعطیلی جهانی تا امروز شاهد کاهش مصرف کاغذ در این زمینه ها بوده و هستیم.
این کاهش مصرف چه تاثیری بر تولید و قیمت جهانی کاغذ دارد؟
در چنین شرایطی تولید کننده های بین المللی مهم از جمله برزیل، اروپا و اندونزی و چین با افزایش تولید و کاهش تقاضا مواجه شدند. از همین رو در حوزه کاغذ تحریر و کپی قیمت نهایی ۱۰۰ تا ۱۵۰ دلار در تن معادل ۱۲ تا ۲۰ درصد کاهش یافته است.
در ادامه این روند آیا بازار ایران هم تحت تاثیر قرار گرفت؟
از ابتدای اسفند ماه تا پایان هفته سوم فروردین تعطیلات مرسوم نوروز در ایران را سپری کردیم. همین موضوع موجب شده است بازار ایران همچنان هیچ واکنشی نسبت به این تغییر و تحولات نشان ندهد. در ادامه اما این کاهش قیمت جهانی در بازار ایران روی کاغذ های چاپ و نشر و کپی به طور جدی اثر گذار خواهد بود به شرط آتکه قیمت ارز در همین سطح باقی مانده و افزایش یا کاهش جدی نداشته باشد.
قیمت کاغذ روزنامه پیش از این هم پایین بود اما اینکه در شرایط فعلی با کاهش قیمت دوباره در کاغذ روزنامه مواجه نشده ایم به دلیل نزدیکی ایران به بازار روسیه به عنوان یکی از کشورهای تامین کننده است. از آنجایی که در روسیه نیز به دلیل قرنطینه ، دسترسی به جنگل های انبوه و برش چوب محدود شده است ، لذا روند تولید هم کاهش داشته در نهایت عرضه و تقاضا به تعادل رسیده است.
در ادامه این مسیر تغییر و تحول حاصل از شرایط کرونا موجب شده است تا قیمت انواع خمیر قهوه ای و خمیر سفید شده تا ۱۰% بالا برود که این روند در سطح جهانی کماکان ادامه دارد. همچنین مصرف صنایع بسته بندی شامل انواع مقوا و کارتن به دلیل افزایش خرید های اینترنتی در جهان رشد قابل توجهی پیدا کرده است. در ادامه نیز مصرف مقواهای پشت طوسی و FBB (ایندربرد) که در ایران برای بسته بندی مورد استفاده قرار می گیرد در برخی از صنایع مانند صنایع شوینده و بهداشتی و صنایع غدایی درحال رشد است و به دلیل افزایش شدید قیمت های جهانی این اثر را در ایران هم شاهد خواهیم بود. انبارها در ایران سه الی چهار ماه موجودی داشته و می توان گفت تا اواخر تیر ماه پاسخ گوی نیاز کشور هستند ولیکن درصورت عدم امکان و عدم تداوم واردات ،این تعادل در بازار به هم خواهد خورد .
با توجه به ادامه پاندمی جهانی کرونا و ادامه روند قرنطینه تولید و تجارت کاغذ به چه سمتی پیش خواهد رفت؟
از آنجایی که شرایط قرنطینه حاکم است؛ مشکل بزرگتری هم به وجود می آید. از جمله این مشکلات اساسی کاهش برش درختان برای تولید خمیر بوده و دیگری این است که دیگر امکان جمع آوری ضایعات در بزرگترین مناطق تولید کننده یعنی اروپا و امریکا ممکن نیست. حال آنکه معدن درجه یک آخال و ضایعات امریکاست. سیستم جمع آوری ضایعات بعد از شیوع کرونا به طور کلی مختل شده و ضایعات اروپا و امریکا تا ۷۰ دلار در تن افزایش قیمت پیدا کرده است. در نتیجه کاغذهای تولید شده از ضایعات نظیر انواع کاغذ تست لاینر در کارتن سازی نیز افزایش قیمت را شاهد هستند.
شیوع کرونا در ایران هم موجب شد تا عدم دسترسی به آخال (کاغذ ضایعاتی) ، تولید کاغذ از ضایعات را تحت تاثیر قرار دهد. در حال حاضر و پس از یک ماه و نیم قرنطینه دسترسی به آخال دچار مشکل شده و از همین رو قیمت بازار داخل نیز افزایش پیدا کرده است. عدم دسترسی به آخال و ضایعات علاوه بر ایران در ترکیه و عراق هم اتفاق افتاده است که معمولا این کشور ها تامین کننده آخال ایران هستند. قیمت ضایعات بالا می رود و همچنین قیمت کاغذ های تولید شده ازآخال نیز افزایش پیدا می کند.
از سویی دیگر ایران خوشبختانه شانس این را دارد که در همسایگی روسیه است. از آنجایی که شرکت های ایرانی با روسیه همکاری می کنند تامین انواع کاغذ کرافت تولید شده از خمیر بکر برای کارتن سازی و یا کاغذ روزنامه با آرامش بیشتری پیش خواهد رفت. از سویی دیگر پیش بینی عمومی این است که بین یک تا یک ماه و نیم آینده شرایط به همین شکل خواهد بود. باید توجه داشته باشیم که حتی در توسعه یافته ترین کشورهای جهان ضریب و مقدار پس انداز به گونه ای است که مردم بیش از سه ماه نمی توانند به زندگی در قرنطینه ادامه دهند و به بازار کار بازخواهند گشت. اگر قرنطینه بیش از سه ماه تداوم داشته باشد خرید اینترنتی نیز مختل شده و به سبب آن مصرف کالاهای بسته بندی کاهش یافته وقیمت کالاهای کارتن سازی و بسته بندی نیز سقوط خواهد کرد.
پیش بینی شما ادامه روند قرنطینه است. در چنین شرایطی بازار کاغذ دچار چه تحولاتی خواهد شد؟ همچنین بهترین عملکرد دولت ها در این شرایط باید چگونه باشد؟
اینجا بحث “جان یا نان” مطرح است .اگر دولت ها در دنیا قرنطینه را تبدیل به دورکاری و بازار کار باز نکنند به طور جدی دچار مشکل خواهند شد. این شرایط اگر تغییر نکند پس انداز به طور کلی به پایان می رسد و همه مردم جهان به دلیل مشکلات مالی دوباره وارد بازار کار می شوند. آستانه تحمل در این شرایط بسیار کاهش پیدا می کند و بیش از سه ماه نمی توانیم شرایط عادی را پیش ببریم. بیش از این بسته بودن کسب و کارهای کوچک و متوسط رویکرد مثبتی نخواهد داشت و زیان آفرینی می کند و سبب ناآرامی های اجتماعی خواهد شد چه در ایران و چه در کشور های دیگر و چه در جهان اول و یا جهان سوم.
وضعیت کاغذ در بازار ایران به چه سمتی پیش خواهد رفت؟ دولت چه راهکاری برای بهبود شرایط باید ارائه دهد؟
آنچه مسلم است قرنطینه کاهش مصرف را به دنبال داشته است. بر اساس اخبار و اطلاعیه های پیشین، به نظر می رسد بناست که به کاغذ تحریر و روزنامه ارز دولتی تخصیص داده شود. این مقوله اما همچنان در سال ۱۳۹۹اجرایی نشده است. اگر در چاپ و نشر و جراید دولت تصمیم های خود را به زودی اعلام نکند، به دلیل اختلاف زیاد ارز دولتی و نیمایی با مشکلاتی در تامین بازار مواجه خواهیم شد.
نکته اول این است که در چنین شرایطی، وارد کنندگانی که نمی خواهند با ارز دولتی کار کنند به دلیل عدم صرفه اقتصادی از بازار خارج شده و کاغذ وارد نمی کنند. از سویی دیگر اگر ارز دولتی هم تخصیص داده نشود واردات کاغذ با مشکل جدی مواجه خواهد شد. بنابر این اگر دولت تکلیف را زودتر مشخص نکند به زودی و طی ۳ الی ۴ ماه به خلاء محصول در بازار خواهیم رسید. تصویب قوانین و تامین واقعی بازار دو موضوع کاملا متفاوت است.
از طرفی برخی گروه های کالایی این صنعت در رده کالاهای ضروری قرار دارند. دستمال کاغذی ، پوشک و نوار بهداشتی در این رده هستند. همچنین مصرف دستمال کاغذی در شرایط فعلی حدود سه برابر شرایط عادی شده است. تولید این گروه از کالاها در کشور به شدت نیازمند واردات است چرا که مواد اولیه آن خمیر سفید شده و خمیر فلاف می باشد .هرچند اگر وارد کننده بخواهد خمیر به عنوان مواد اولیه وارد کند باید دولت برنامه ریزی لازم را انجاد داده و ارز نیمایی لازم را تخصیص دهد.
آیا دولت امکان تامین ارز را دارد؟
این که بناست تا این ارز از کجا تامین شود خود موضوعی مهم است. از سویی صادرات نفت به دلیل تحریم های ظالمانه تقریبا به حداقل ممکن رسیده و در چنین شرایطی فقط صادرات غیر نفتی می تواند به ما کمک کند. صادارت غیرنفتی هم به شرطی است که مرزهای کشورهای همسایه باز باشد. حال آنکه ترکیه، عراق ، ترکمنستان و سایر همسایگان ما مرزهای زمینی خود را با ایران بسته اند. از سوی دیگر عراق به دلایل خاصی که پیش از کرونا هم وجود داشت تجارتی مثل سابق با ایران ندارد. تامین ارز برای واردات مواد اولیه این صنعت عاملی بسیار مهم است. لذا صادرات غیر نفتی هم که حدود ۶۰% آن به ۱۵ کشور همسایه صورت می پذیرد با مشکلات کرونا درآمیخته است.
از طرفی در بخش تامین مقوا بسته بندی فقط یک تولید کننده داخلی داریم که آن هم در نهایت امکان پاسخگویی تا ۲۵ درصد از نیاز بازار را دارد. همچنین تولید مقوا بسته بندی به تامین ضایعات وابسته است. از آنجایی که تامین ضایعات نیز با مشکل روبروست بنابراین امکان تعطیلی کارخانه مذکور نیز دور از ذهن نیست.
در صنعت کارتن سازی هرچند در تولید کاغذ های ضایعاتی (تست لاینر) کارتن سازی در دوره ای خودکفا بودیم حال اما این خودکفایی به دلیل عدم دسترسی به ضایعات که دلیل آن بالاتر ذکر شد به خطر افتاده است. لذا تعدادی از تولید کنندگان کاغذ کارتن در حال حاضر تحت فشار تقاضا در داخل کشور برای واردات خمیر بکر جهت تولید کاغذ اقدام نموده اند که خود نیاز به تامین ارز دارد. لذا در صورت ادامه این روند در نهایت و بعد از ۴ یا ۵ ماه با مشکل مواجه خواهیم شد.
