بازرگانان نیوز: مشروح گفت و گوی ایسنا با محمدرضا پورابراهیمی به شرح زیر است:
– در هفته‌های اخیر وضعیت بازار بورس به شدت نزولی شده و اعتراضاتی از سوی سرمایه‌گذاران در این بازار هم وجود داشته است، تحلیل شما از چرایی بروز این مشکل چیست؟
منابعی که در چند ماه گذشته به بورس گسیل شد از ظرفیت بازار سرمایه بیشتر بود
با توجه به اتفاقاتی که از اواخر سال گذشته شاهد بودیم، روند صعودی شاخص‌ها، افزایش حجم و میزان منابع و فضایی که دولت آن را تشویق و تبلیغ می‌کرد و همچنین فضایی که در کشور ایجاد شده بود و شرایط کلان کشور از جمله بحث بازار ارز، ظرفیت خوبی برای اقتصاد ایران فراهم شد و این رویکرد مورد اقبال مردم قرار گرفت. طبیعتا این اقبال باید در چارچوبی شکل می‌گرفت که روند منطقی قیمت‌ها هم استمرار پیدا کند. حجم منابعی که در طول ماه‌های پیش از سال ۹۹ و ابتدای امسال به بازار سرمایه گسیل شد، از ظرفیت بازار سرمایه بیشتر بود و شرایطی که باید دولت از نظر تعادل بخشی به عرضه و تقاضای اوراق بهادار و ابزار مالی فراهم می‌کرد محقق نشد و دولت نتوانست این عرضه و تقاضا را کنترل و بر آن نظارت کند.
– آیا شما معتقدید بروز این شرایط در بازار سرمایه قابل پیش‌بینی بود؟
بله، علیرغم تاکیدات و مکاتباتی که ما با شخص رئیس جمهور، وزیر اقتصاد و مسوولان اقتصادی در این باره داشتیم، این هشدارها جدی گرفته نشد. لازم بود در این شرایط دولت سریعا برای پاسخ دهی به نیاز بازار به جهت ورود نقدیندگی عرضه اولیه شرکت‌های دولتی و عرضه درصدی از سهام شرکت‌های باقیمانده اقدام می‌کرد به نحوی که پاسخگوی نیاز بازار باشد. اما به دلیل عدم ورود دولت به این حوزه و عدم انجام اقدامات به موقع و مناسب دولت شاهد بودیم که قیمت‌ها به شکل کاذب افزایش یافت. عرضه کم و تقاضا برای خرید اوراق بهادار و سهام شرکت‌ها به شدت افزایش یافت و این باعث شد بعضا روند قیمتی خارج از حوزه متعادل قیمت گذاری باشد. همین امر نگرانی‌هایی را ایجاد کرد.
– مجلس چه اقدامات ملموسی برای هدایت بازار بورس داشته است؟
فضای مبادلات بازار سرمایه از مکانیزم واقعی عرضه و تقاضا فاصله گرفت
از ابتدای مجلس یازدهم کمیسیون اقتصادی به این موضوع ورود کرد که دولت را مکلف به انجام اقداماتی کند. پیش بینی می‌شد وقتی شرکتی سودآوری‌اش عدد ناچیزی است و قیمت سهمش نسبت به آن عدد بالا است و شاخص قیمت و درآمد آن بسیار بالا قرار گرفته، ریسک سرمایه گذاری در این شرکت هم بسیار زیاد است. ولی در این زمینه اطلاع رسانی نشد و ویژگی‌های بازار سرمایه، مختصات و مولفه‌های آن از سوی دولت به مردم اعلام نشد در حالی که این سرمایه گذاری‌ها نیازمند راهنمایی است. افرادی که ریسک پذیر هستند می‌تواند سهام شرکت‌هایی که در شاخص‌های بالا قرار گرفتند را خریداری کنند و افرادی که ریسک پذیر نیستند باید سهام شرکت‌های کم ریسک را بخرند. یا پرتفوی سرمایه گذاری تشکیل دهند و ترکیبی از سهام و سپرده بانکی را انتخاب کند. اینها مواردی است که باید از طرف دولت مبنای عمل قرار می‌گرفت اما علیرغم تاکیدات ما برای ارائه راهکارهای منطقی، دولت و سازمان بورس به وظیفه خود عمل نکردند و همین باعث شد فضای مبادلات بازار سرمایه از آن چیزی که براساس مکانیزم واقعی عرضه و تقاضا باشد، فاصله گرفت.
-سهم عوامل خارجی را در ریزش بورس چطور می‌بینید؟
عوامل داخلی و سوء‌مدیریت سهم اصلی را در وضعیت فعلی بازار سرمایه دارد
قطعا عوامل بیرونی هم تاثیرگذار بود؛ مثل مسائل منطقی، جهانی، تحریم‌ها و تهدیداتی که در حوزه مسائل مربوط به جنگ و اتفاقات منطقه وجود داشت تاثیرات خود را بر بازار سرمایه گذاشت. بخشی از عوامل بیرونی اثرگذار بود و البته یک بخش هم عوامل داخلی بود که به عملکردها و سوءمدیریت‌ها برمی‌گردد. متاسفانه این بازار توسط دولت به نحوی اداره نشد که اگر افرادی ورود پیدا می‌کتند و سهامی می‌خرند مطمئن باشند که این سهام حداقل تحت تاثیر رفتار عوامل داخلی کاهش پیدا نمی‌کند. به هر حال عوامل بیرونی و تاثیرگذاری آن امری طبیعی است و دست کسی نیست مثل کرونا که کسی تاثیر منفی آن را بر اقتصاد و بازار سرمایه کتمان نمی‌کند. ولی آن چه بیشترین صدمه به بازار سرمایه زد عوامل درونی بود. این صحبت‌ها مربوط به امروز نیست و همه اینها پیش بینی می‌شد. بحث ما این است که عامل داخلی سهم اصلی را در وضعیت فعلی بازار سرمایه دارد. یعنی اگر مدیریت شود این عدم اعتماد به بازار پیش نمی‌آید. در داخل الزاماتی برعهده متولیان بوده و می‌توانستند انجام بدهند که آن را انجام ندادند.
– کمیسیون اقتصادی چندی پیش گزارشی در مورد وضعیت بازار بورس داشت، سرانجام این گزارش چه شد؟
نیازمند تشکیل شورای عالی ثبات مالی هستیم
ما دو ماه قبل ورود کردیم و یک گزارش تخصصی براساس ماده ۴۵ آیین نامه داخلی مجلس تهیه کردیم که ۱۱ محور مشخص داشت و در صحن علنی قرائت شد. براساس این گزارش سازمان بورس مکلف بود براساس وظایفش نسبت به سبدگردانی و تعهدات شرکت‌ها نظارت کند همچنین در مورد بازارگردانی از طریق مجموعه‌های مختلف سازمان بورس تکالیفی داشته که به خوبی به آن عمل نکرده و بخشی معطل مانده از طرفی اصلاح ساختار بورس طول و عرض و حجم فعالیت‌ها اصلا مطابق بازار سرمایه نیست. لذا هم ساختار سازمانی و هم اقداماتی که در بحث حاکمیت شرکت‌ها باید انجام می‌شد در دستور کار ما قرار گرفت و به عنوان یک سرفصل مهم بحث تداخل وظایف سازمان‌های اقتصادی در کشور مطرح شد از جمله افزایش سود سپرده بانکی که اثر منفی بر بازار سرمایه دارد. درست است که گفته‌اند این کار را نمی‌کنیم ولی در عمل شاهدیم که نرخ بین بانکی و تامین مالی که بانک‌ها بین خودشان انجام می‌دهند به ۲۲ درصد رسیده است، همین نشان می‌دهد نرخ سپرده‌ها خیلی فراتر از این رقم است و این اثر منفی می‌گذارد نباید بازار پول و سرمایه هرکدام برای خود جداگانه تصمیم بگیرند. لازم است ساختار جدیدی در اقتصاد تشکیل شود که در این گزارش تحت عنوان لزوم تشکیل شورای عالی ثبات مالی پیش بینی شده است. به این شکل که بانک مرکزی، بیمه مرکزی و سازمان بورس تصمیم واحدی برای اقتصاد می‌گیرند و همه با هم دیده می‌شوند. نکته دیگر لزوم اطلاع رسانی دقیق به مردم است جنس بازار سرمایه با بانک فرق می‌کند و مردم باید با آن آشنا شوند. در آن جا سپرده گذاری می‌شود و اینجا سهام خریداری می‌شود این که سهام چه ویژگی‌های دارد شرکت کم ریسک و پر ریسک کدام هستند اینها چیزی است که باید توضیح داده شود. متاسفانه سازمان بورس در حوزه اطلاع رسانی با توجه به حجمی که وارد بازار سرمایه شد خوب عمل نکرد. در این جا ظرفیتی بود ک مردم هم بتواند به اقتصاد کشور کمک کنند و هم خودشان منتفع شود اما به دلیل عدم اطلاع رسانی دقیق ما شاهد این وضعیت بودیم. همچنین در گزارش کمیسیون بحث اختصاص درصدی از کارمزد معاملات به صندوق توسعه مطرح شده که بتواند منابع آن را اجرایی کند.
ما یکشنبه آینده در کمیسیون اقتصادی به عنوان الحاق به قانون بازار سرمایه موادی را تصویب خواهیم کرد و به صحن علنی می آوریم که در صورت تصویب در صحن و تایید شورای نگهبان به عنوان الحاق به قانون بازار سرمایه عملیاتی خواهد شد. اینها وظایف و تکالیف اصلی سازمان بورس بوده که باید انجام می‌شده البته مواردی هم ممکن است در زمان بررسی به آنها اضافه شود.
– جلسه مشترک مجلس با وزیر اقتصاد و رییس سازمان بورس به کجا رسید و چه نتایجی به دنبال داشت؟
روز سه شنبه هفته گذشته جلسه سه جانبه‌ای به پیشنهاد کمیسیون اقتصادی با حضور رئیس مجلس شورای اسلامی، وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس در مجلس با حضور برخی نمایندگان اقتصادی برگزار شد و بحث‌هایی مطرح شد همه صحبت ما در جلسه این بود که حالا که شرایط بازار سرمایه به این شکل پیش رفته باید این وضع را مدیریت کنیم. از نظر ما این وضعیت قابلیت مدیریت شدن را دارد. به هر حال شرایط داخلی و بیرونی ایجاد نوسان می‌کند اما نباید این نوسان باعث شود فضای روانی و روند نزولی به سمتی برود که خیلی افراد متضرر شوند و در کوتاه مدت قیمت سهامشان پایین بیاید. صحبت ما با دولت، وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس این بود که چه اختیاراتی لازم داشتید که باید اخذ می‌کردید تا بتوانید بازار را به شکلی مدیریت کنید که این فضا استمرار پیدا نکند. هر چه لازم بوده انجام شده و دستگاه‌های حاکمیتی و مجلس ورود کردند و نهایتا منجر به مصوبات شورای عالی بورس شده است. اما سوال ما این است که چرا این مصوبات کامل اجرایی نشده است؟ اگر کامل اجرایی شود مجلس آماده است برای اتخاذ راهکارهای مورد نیاز و آنچه سازمان بورس و وزیر اقتصاد معتقدند برای بهبود شرایط بازار سرمایه و برون رفت از وضع رکودی باید انجام شود، کمک کند. بخشی از اینها قبلا در اختیار خودشان بود یا در توافق یا صورت جلسات مشترک بوده که ما به آن کمک کردیم. همان مصوباتی که شورای عالی بورس گذرانده در قالب آیین نامه اجرایی مرتبط با این بخش تا حد زیادی اجرا نشده است. سازمان بورس، دولت و وزیر اقتصاد باید در این زمینه پاسخگو باشند. قرار شد این موضوعات به شکل ریز و گزارش عملیاتی به مجلس از هفته آینده ارائه شود.
– نحوه مدیریت بازار سرمایه چقدر در وضعیت فعلی این بازار موثر بوده است؟
اگر استنباط ما این باشد که سازمان بورس توان اجرایی مصوباتی که می‌تواند بازار را از شرایط امروزی خود خارج کند ندارد، طبیعتا تغییر در مدیریت‌های اجرایی بخش سرمایه باید اتفاق بیفتد. اما اگر این توان وجود دارد و آنها نیازمند مصوبات جدید هستند ما این را در اختیارشان قرار می‌دهیم و مجلس در حدی که می‌تواند کمک خواهد کرد. به هر حال بازار سرمایه موتور اقتصاد ایران است و ما باید کمک کنیم.
اگر لازم باشد تغییرات مدیریتی در بازار سرمایه را پیگیری می‌کنیم
متاسفانه در این فضا بعضا اعتماد مردم به بازار سرمایه سلب شده و برخی دچار تردید شدند. این در حالی است که بخشی از مصوبات قبلی اجرایی نشده و بخشی از آن چه مورد نیاز است مطالبه نشده است. اگر برآوردمان این باشد که نحوه مدیریت بازار امکان رسیدن به اهداف لازم را ندارد مجلس حتما وارد تصمیم گیری خواهد شد و این موضوع را از ظرفیت‌های قانونی خود پیگیری خواهد کرد تا تصمیمات لازم در بازار سرمایه اعمال شود و اگر لازم باشد تغییرات مدیریتی اتفاق بیفتد حتما این موضوع را پیگیری می کنیم و از آن صرفنظر نخواهیم کرد.
– توصیه شما به سرمایه‌گذاران بازار سرمایه که بعضا در ماه های اخیر متضرر شده و نسبت به این وضع معترض هستند، چیست؟
نگاه مردم به بورس میان‌مدت و بلندمدت باشد
بازار سرمایه عملا بعد از سال ۶۸ آغاز به کار کرد و در طول سه دهه‌ای که پشت سر گذاشته دوران مختلفی را تجربه کرده و گاهی شرایط بدتر از این هم بوده است. ما روند صعودی و نزولی داشتیم و سال‌ها تجربه کاری در این بازار داریم. این روند به این شکل نخواهد ماند نگاه مردم باید میان مدت و بلند مدت باشد. موضوعی مانند تاثیر انتخابات کشورهای دیگر، تحریم و امثال اینها همیشه وجود داشته و چیز جدیدی در اقتصاد کشور نیست. اما آن چه مهم است این است که مردم از منظر و رویکرد دیگران تبعیت نکنند و نگاه نکنند که دیگران چه تصمیمی می گیرند بلکه واقعیت بازار را در نظر بگیرند. اگر نگاه مردم در میان مدت و بلند مدت باشد متوسط بازدهی نرخ بازار سرمایه علیرغم همه نوسانات و ریزش‌های شدید و افزایش‌های بسیار زیاد دو نیم تا سه برابر بازدهی بدون ریسک بوده است. البته برای کسانی که سرمایه گذاری‌شان را میان مدت و بلند مدت در نظر بگیرند. ممکن است کسی وارد این بازار شود و در سه ماه ۲۰ یا ۴۰ درصد قیمت سهامش کم و زیاد شود اما در میان مدت و بلند مدت سود ناشی از عملیات بنگاه می‌تواند جایگزین شود. کسانی هستند که در شرکت‌هابی با سود کمتر سرمایه گذاری می‌کنند البته یک روند غیر منطقی وجود داشت که سهام برخی شرکت‌ها به شدت افزایش پیدا کرده بود. ما باید به روش‌های قبلی برگردیم.
کسی نباید با استقراض یا فروش ملک و زمین وارد بازار سرمایه شود
اگر P/E (سود) شرکتی برابر ۵ باشد در صورتی که قیمت شرکت حتی به حداقل ممکن خود برسد سهامدار می‌تواند به جای استفاده از تغییرات قیمت سهم، از سود استفاده کند و سود را جایگزین کند و اگر قیمت به جای خودش برگردد مجددا می‌تواند از تغییرات قیمت انتفاع ببرد. کسانی که ریسک پذیر نیستند باید در شرکت‌هایی سرمایه گذاری کنند که P/E کمتر دارند. مخصوصا کسانی که به شکلی از طریق استقراض و روش‌های این چنینی سرمایه گذاری کردند. ما این را به صلاح نمی‌دانیم. کسی نباید در بازار سرمایه با پول قرضی یا فروش ملک و زمین سهام خرید و فروش کند. اگر پول مازادی وجود دارد فرد می‌تواند آن را در جاهای مختلف مثلا درصدی سپرده و درصدی در بازار سرمایه بگذارد و هر گاه به صورت تخصصی ورود کرد می‌تواند با یک رویکرد کارشناسی در بازار وارد شود. برخی کل منابعشان را سرمایه گذاری کردند و در کوتاه مدت مثلا در بازه زمانی سه ماه به نتایج آن نگاه می‌کنند. مردم باید روندها را ببینند. گاهی اوقات روند بازار شش ماه منفی بوده است. پیشنهاد ما این است که با رویکرد میان مدت این را در نظر بگیرند. بازار سرمایه در مسیر بلند مدت و میان مدت نرخ بازدهی متوسطش دو نیم تا سه برابر نرخ متوسط بازدهی بدون ریسک یعنی سود سپرده یا اوراق مشارکت است.
– می‌توان امیدوار بود که بازار بورس به شرایط رونق خود برگردد؟
مجلس و کمیسیون اقتصادی با تمام توان به این موضوعات وارد شده به هر حال افرادی هستند که به خاطر تغییرات قیمت‌ها اعتماد قبلی شان را به این بازار ندارند. ما وظیفه داریم این موضوع را پیگیری کنیم تا بازار هرچه سریعتر حداقل به حالت قبلی و عادی خود برگردد چرا که بازار سرمایه موتور محرک اقتصاد کشور است و اگر ما بازار سرمایه را از دست بدهیم و فضای منفی وجود داشته و روند نزولی استمرار یابد این برای کل اقتصاد کشور هزینه دارد ما پیگیر اجرای مصوبات شورای عالی بورس هستیم و به سازمان بورس تکلیف کردیم که باید گزارش بدهد و تعهدات قبلی‌اش را اجرا کند، اگر هم مجوز جدید بخواهند می‌توانیم برای آن اقدام کنیم. هفته آینده مصوبات کمیسیون اقتصادی به صحن می آید و تکلیف آن را مشخص خواهیم کرد تا ان شاءالله بازار سرمایه از این وضعیت خارج شود.
