وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی زیرمجموعه‌های بسیاری دارد اما یکی از مهمترین زیرمجموعه‌های آن، صندوق بازنشستگی کشوری است. چند وقت پیش با حضور محمد شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشستی با عنوان «کرگروه تحلیل بازار سرمایه و تدوین استراتژی سرمایه‌گذاری» برگزار شد. شریعتمداری در این جلسه از لزوم حضور شرکتهای مختلفی که زیرمجموعه این وزارتخانه هستند در بورس سخن گفت و تاکید کرد شرکت‌ها باید با یک برنامه‌ریزی عملیاتی وارد بورس شوند البته به گونه‌ای که در جریان تغییرات بازار، دچار زیان هنگفتی نشوند.
اکبر افتخاری، مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری، هم در این جلسه حضور داشت و پیشنهادهایی برای عرضه و سرمایه‌گذاری در این حوزه ارائه کرد. افتخاری از زمانی‌که قدم به صندوق بازنشستگی کشوری گذاشته، بستری را برای تحولات جدید در این سازمان ایجاد کرده‌است. او سه موضوع راهبردی و اساسی را در دستور کار خود قرار داده: انحلال شرکتهای کاغذی، پیشبرد مگاپروژه‌ها و ورود شرکتهای تابعه صندوق به بورس. در حالی‌که مورد اول و دوم در حال اجراست، بسترهایی برای عملیاتی شدن مورد سوم فراهم شده‌است.
صندوق بازنشستگی کشوری، فقط متعلق به بازنشستگان فعلی نیست، بلکه در حقیقت به آیندگان تعلق دارد. به همین دلیل است که سرمایه‌گذاری‌هایی که این صندوق می‌کند، نقشی تعیین‌کننده و حیاتی دارد. در واقع صندوق باید به بازارهایی وارد شود که بتواند به بیشترین سود دست پیدا کند.
به این ترتیب، صندوق نه تنها به دنبال ایجاد ارزشِ روز است بلکه باید به فکر ایجاد ارزش در بلندمدت هم باشد. اما این روزها که تورم همه‌جا حاکم است و وضعیت بازارها به هم ریخته، حال یک بازار هنوز خوب است: بازار سرمایه. به همین دلیل است که بورس به یکی از بهترین بخش‌ها برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده‌است. صندوق بازنشستگی کشوری هم در همین راستا به دنبال ورود به بورس است.
اما تاکنون چه تعداد از شرکتهای صندوق بازنشستگی کشوری قدم به دنیای بورس گذاشته‌اند؟ حسن تاجیک، معاون سرمایه‌گذاری و امور اقتصادی صندوق، می‌گوید: «برخی سرمایه‌گذاری‌ها مربوط به سنوات گذشته است. یعنی تعدادی از شرکت‌ها در سنوات گذشته به مرور وارد بورس شده‌اند.»
حالا در دوره مدیریت جدید، شرکت‌هایی دیگری در حال واگذاری هستند. به گفته تاجیک، در شش ماهی که مدیریت و تیم جدید در صندوق آغاز به کار کرده، حدود ۱۸ شرکت برای معرفی به بورس نامزد شده‌اند اما این شرکت‌ها برای ورود به بورس، باید مجوزی را از سازمان بورس و اوراق بهادار کسب کنند و کسب این مجوز کار ساده‌ای نیست.
شرکت‌ها برای کسب مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار باید حساب مالی شفافی داشته باشند و دست‌کم دو یا سه سال به صورت مستمر، روندی سودده را به ثبت رسانده باشند. از میان ۱۸ شرکتی که صندوق بازنشستگی کشوری برای معرفی به بورس انتخاب کرده، ۱۵ شرکت شرایط لازم برای کسب مجوز را داشته‌اند.
تاجیک دراین‌باره می‌گوید: «سه شرکت از برنامه خارج شدند که داریم به مرور اصلاحات را انجام می‌دهیم تا آن‌ها هم به بورس وارد شوند. اما ۱۵ شرکت دیگر در این فرایند قرار گرفته‌اند و حداکثر تا یک ماه آینده سهام هلدینگ مالی ما در بورس عرضه خواهد شد.» به این ترتیب، قدم به قدم شرکت‌ها با اصلاحاتی که در آن‌ها صورت خواهد گرفت، وارد بورس خواهند شد. حالا پرسش این است که این اتفاق، چه مزایایی برای بازنشستگان به همراه دارد؟.
از شفافیت تا سوددهی
عرضه سهام شرکت‌ها در بورس، عموما اتفاقی مثبت قلمداد می‌شود. معاون سرمایه‌گذاری و امور اقتصادی صندوق می‌گوید: «وقتی عده‌ای سهام‌دار شرکتهای مربوط به صندوق می‌شوند، به شفافیت کمک می‌کنند.» این حرف به این معناست که حضور سهام‌داران باعث می‌شود هیات‌مدیره گزارش‌های شفافی از عملکرد شرکت خود ارائه دهد و حسابرسی‌ها به صورت منظم و شفاف صورت می‌گیرد.
به این ترتیب اعضای صندوق بازنشستگی کشوری می‌توانند سهام شرکتهای تابعه صندوق را که به بورس وارد شده‌اند خریداری کنند و به صورت منظم و حتی لحظه‌ای، عملکرد این شرکت‌ها را رصد کنند. این یعنی شرکت‌ها در تالار شیشه‌ای، در معرض دید بازنشستگان قرار خواهند داشت. اما این همه ماجرا نیست.
وقتی شرکتی وارد بورس می‌شود، باید مطابق با استانداردهای سازمان بورس رفتار کند. این استانداردها خودشان زمینه را برای جلوگیری از فساد و افزایش شفافیت در عین سوددهی، فراهم می‌کنند. از طرف دیگر، شرکت‌ها برای اینکه بتوانند به سهام‌داران خود پاسخگو باشند و ارزش سهامشان را در بازار سرمایه حفظ کنند، همواره باید تلاش کنند بازدهی بیشتری داشته باشند و این یعنی باید فرایند تولیدات خود را اصلاح کنند یا بهبود ببخشد.
تاجیک در این زمینه می‌گوید: «شرکت‌هایی که وارد بورس می‌شوند به تلاشی مضاعف نیاز دارند تا بتوانند رویکردی مثبت از طرف سهام‌داران خود دریافت کنند. حضور شرکت‌ها در بورس، هم باعث استاندارد شدن فعالیت شرکت‌ها می‌شود و هم باعث افزایش بازدهیِ آن‌ها. به‌علاوه به شفافیت هم کمک می‌کند.»
اما شاید یکی از مهمترین نکات در این زمینه، در عرصه مدیریت خودش را نشان دهد، به گفته تاجیک، وقتی شرکتی وارد بورس می‌شود، مدیریت آن هم اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند: «افرادی که می‌آیند به عنوان مدیر سکان شرکت را در اختیار می‌گیرند باید دارای شایستگی‌هایی باشند که از سازمان بورس تاییدیه دریافت کنند. این‌ها به عنوان ابزار کنار دست ما کمک می‌کنند که در انتخاب مدیران دقت کنیم و افراد متخصص را انتخاب کنیم.» به این ترتیب، شرکتهای صندوق وقتی وارد بورس می‌شوند، الزاما باید مدیرهای متخصص‌تر و کارآمدتری داشته باشند. این اتفاق از مسیر بورسی شدن رخ می‌دهد.
شاید بزرگ‌ترین پرسش این باشد که بورسی شدن چه نفعی برای بازنشستگان دارد؟ شرکت‌ها با ورود به بورس، به لحاظ اقتصادی، بازدهی بیشتری خواهند داشد. این یعنی، وضعیت آن‌ها به لحاظ اقتصادی بهتر خواهد شد. اما افزایش بازدهی، تنها مورد نیست. یکی از اتفاقاتی که در فرایند بورسی شدن رخ می‌دهد، ارزش‌گذاری مجدد است. در واقع، شرکت‌ها، دارایی‌هایی را در اختیار دارند. هنگام ورود به بورس، ارزش این دارایی‌ها تعیین می‌شود.
به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل صندوق بازنشستگی کشوری، تاجیک در این زمینه می‌گوید: «وقتی دارایی‌هایی که متعلق به بازنشستگان است را ارزش‌گذاری می‌کنیم، قیمت روز آن‌ها را به دست می‌آوریم.» به این ترتیب بازنشستگان می‌فهمند که چه مقدار دارایی در اختیار سازمان آن‌ها قرار دارد. همه این‌ها در نهایت روی نظام پرداخت حقوق بازنشستگان اثر می‌گذارد. معاون سرمایه‌گذاری و امور اقتصادی صندوق با تاکید بر این مسئله می‌گوید: «حفظ ارزش در این زمینه به ما کمک می‌کند در حوزه نظام پرداخت حقوق بازنشستگان، این فرایند را بهتر انجام دهیم. در واقع این جریان، کل فرایند را برای ما تا مقدار زیادی تسهیل می‌کند.»
به این ترتیب، در ماجرای بورسی شدنِ شرکتهای زیرمجموعه صندوق بازنشستگی، برندگان نهایی، بازنشستگانی هستند که هم از شفافیت و هم از سود اقتصادی بهره‌مند می‌شوند.
